Toezicht in het openen van deuren: Welke dilemma’s komt de IGJ tegen?

De IGJ kent de uitdagingen waar zorgaanbieders en zorgverleners mee te maken hebben. Vooral: wanneer weegt vrijheid van bewoners zwaarder dan veiligheid? En: moeten de deuren open of kunnen ze beter dicht blijven?

Belang van de situatie

'Standaard antwoorden op deze vragen kunnen we niet zo makkelijk geven,' vertelt inspecteur Marjolein Berkhof. 'Het is namelijk van de situatie afhankelijk wanneer het toepassen van gedwongen zorg volgens de wet wel of niet terecht is. Dit verschilt per persoon en per situatie. Daarom is voor de IGJ het proces van bewustwording, leren en veranderen belangrijk.'

Plannen en beleid

Marjolein: 'Zo bekijken we bijvoorbeeld of een interventie een beperking van bewegingsvrijheid voor die persoon. Is er multidisciplinair afgewogen of er sprake is van ernstig nadeel? Is er een visie achter de inzet van leefcirkels? En als er gesloten deuren zijn, welk beleid zit daar dan achter? En wat zijn de plannen om dat te veranderen zodat er meer vrijheid voor bewoners mogelijk is?'

Oog voor de situatie

'In het toezicht starten we altijd vanuit vertrouwen', zegt Marjolein. 'En we hebben ook oog voor de situatie, zoals arbeidskrapte en administratielast. Maar er moet wel bereidheid zijn om te leren en te veranderen. Na vijf jaar Wzd mogen we wel wat van zorgaanbieders verwachten. En als de zorg onder de ondergrens gaat, dan kan het zijn dat we gaan handhaven. We zijn bij de Wzd wel strenger dan bij eisen van andere kaders en richtlijnen. Dat komt omdat het recht op vrijheid gaat over grondrechten van mensen.'

Manieren van toezicht

Inspecteur Annemiek Wijma licht toe hoe de IGJ toezicht houdt bij zorgorganisaties. 'Wij onderzoeken meldingen en gaan regelmatig langs bij organisaties. We hebben ook speciale themabezoeken, ook voor de Wzd. We delen toezichtresultaten in publicaties. Tot slot analyseren we aangeleverde data en gaan daarover in gesprek met zorgaanbieders als er onduidelijkheden zijn.'

De deur dicht voor een bewoner

Vervolgens is het tijd voor het bespreken van dilemma’s uit de praktijk. Het eerste dilemma gaat over een onrustige cliënt die veel loopdrang heeft op een bepaald tijdstip. De deuren van een afdeling gaan daarom iedere dag een uur op slot. De cliënt zelf toont geen verzet tegen de dichte deuren. Maar de andere bewoners hebben dus ook een uur lang te maken met een dichte deur. Is er dan een stappenplan nodig voor alle bewoners?

Reactie IGJ

Marjolein: 'Als IGJ zullen we in dit geval in eerste instantie in gesprek gaan met de organisatie. Hoe gaan jullie hier mee om? Is dit een experiment? En hoe gaan jullie zo snel mogelijk weer naar een normale situatie waarin de deur niet dicht hoeft?'

Buiten lopen of op tijd terug voor het eten?

Dan gaan de deelnemers in groepen uiteen. Aan een tafel gaan ze in gesprek over de volgende situatie. Een zorgverlener heeft te maken met een meneer met veel bewegingsdrang op de afdeling. Daarom loopt hij veel buiten. Als ze gaan eten met de bewoners wordt meneer binnengeroepen. Alleen komt meneer dan niet en moeten ze hem echt gaan halen.

De zorgverlener vindt het een lastige situatie. Als meneer alleen maar buiten blijft, vergeet hij te eten. Wat is dan belangrijker? Bewegingsvrijheid of structuur? Daarnaast vraagt ze zich af hoe dit voor de organisatie werkbaar te houden. Als meneer op eigen tijden gaat eten, is dat lastig te organiseren en kan dat onrust geven voor andere bewoners.

De deelnemers aan tafel stellen vragen over de situatie en gaan in gesprek over een oplossing. Een deelnemer deelt het idee om meneer eten mee te geven en even aan te kijken hoe dat gaat. Een andere deelnemer vindt dat je sommige mensen juist ook moet begrenzen omdat de structuur voor rust zorgt. Weer een andere deelnemer benoemt dat het belangrijk is om in gesprek te gaan met behandelaren en familie.

Afspraken in zorgplan

'Het is belangrijk om met elkaar te overleggen welke risico’s je accepteert', vult Marjolein aan. 'En dat je dit multidisciplinair bespreekt. Vervolgens maak je een plan, probeer je dat uit en evalueer je dat weer. En vergeet niet om de afspraken goed vast te leggen in het zorgplan. Zo blijven alle betrokkenen goed op de hoogte.'

Bewuste keuzes

Ook dit dilemma maakt duidelijk dat er geen pasklare antwoorden bestaan. Maar dat het vooral gaat om een proces op gang te brengen van afwegen, bespreken, uitproberen en daarvan te leren. En dit vast te leggen. Zo kan je laten zien dat je hier bewuste keuzes in maakt als organisatie. Ook aan de IGJ.