Medewerker is cruciale bouwsteen in de beweging deuren te openen

Om de deuren van een zorgorganisatie te openen, is het van belang om vanaf de start iedereen te betrekken: de cliënten, de familie van de cliënten, alle medewerkers in de zorginstelling, de zorg- en facilitairmedewerkers, behandelaren en staf.

Neem de stappen zorgvuldig

Er zijn allerlei stappen in het proces van het openen van deuren. Bij elke stap is het belangrijk om deze zorgvuldig te zetten en met elkaar in gesprek te blijven op het effect van die stap. En als het nodig is tijdig bij te sturen. 

Tijdens dit proces blijft het belangrijk om als medewerker telkens bij jezelf in te checken: hoe sta jij zelf, hoe staat jouw positie in verhouding tot de veranderingen? In deze workshop was de aandacht gericht op jouw eigen positie, beleving en ervaring. 

Stellingen geven beeld

Stelling 1

Waar staat jouw organisatie als het gaat om een opendeurenbeleid? Staan jullie aan het begin of zijn er al veel stappen gezet en is het proces van het openen al afgerond?

De ene kant van de workshopruimte stond voor 'nog geheel aan het begin' en de andere kant voor 'al bijna afgerond'. De aanwezigen konden hun positie aangeven door naar de juiste plek te lopen of juist in het midden te gaan staan.

Het grootste deel van de aanwezigen gaf aan dat ze aan het begin van deze transformatie staan. Een klein deel koos een plek in het midden en niemand stond aan de zijde van vrijwel volledig open deuren.

Er volgden verschillende argumenten waarom er nog geen beweging is naar het openen van de deuren: 

• Veiligheid van de bewoner staat voorop.
• Wij willen wel open, maar ons gebouw en de inrichting laat het (nog) niet toe.
• Er zijn bij ons grote verschillen tussen de locaties; de een is bijna volledig open en de ander helemaal niet. 

Stelling 2

Waar sta jij zelf als het gaat om een opendeurenbeleid?

De aanwezigen liepen, op een enkeling na, naar de kant van het liefst zoveel mogelijk open. Medewerkers willen heel graag stappen zetten en zijn positief ten opzichte van het opendeurenbeleid. Maar aanwezigen gaven aan verlegen te zijn in het nemen van stappen of gaven aan niet voldoende kennis te hebben over de te nemen stappen. Het deed de aanwezigen goed om te zien dat velen nog aan het begin staan. 'We zijn geen uitzondering en mogen en kunnen van en met elkaar leren.'

Stelling 3

Voel je je gesteund door collega’s als je aangeeft voor vrijheid van de bewoners te zijn? 

Velen voelden zich gesteund door het team of de organisatie. Anderen wat minder. Een deelnemer zei: 'De collega’s van de somatische afdeling ervaren veel hinder als bewoners van de psychogeriatrische afdeling de boel verstoren. Onderling krijg je dan geïrriteerde reacties van collega’s en het begrip is ver te zoeken. Dat maakt het ingewikkeld.'

In de groep werd de vraag besproken: wat heb je nodig om je gesteund te voelen? 

Uit de antwoorden bleek dat veel verandering blijft steken op angst. Angst voor onveiligheid, verantwoordelijkheid en de angst om los te laten.

Voor Laurie den Braber, specialist ouderengeneeskunde bij zorgorganisatie Aafje, klinkt dit bekend. 'Bij ons zijn de binnendeuren van onze grootste locatie open en voor velen geldt dat ook voor de buitendeur. Daarbij zijn we niet over een nacht ijs gegaan. Met heel kleine stapjes voorwaarts, soms een paar stappen terug en door momenten met elkaar te vieren als iets is gelukt, staan we nu op dit punt.'

Op weg naar die open deur

Laurie gaf handvatten hoe je op een gedragen en verantwoorde manier van een dichte deur naar een open deur komt:

• De reden van een (semi-) opendeurenbeleid moet voor iedereen duidelijk zijn: leg alle medewerkers goed uit hoe de Wzd in elkaar zit en biedt ruimte voor vragen en twijfels. Betrek ook de naasten van een bewoner door persoonlijk uit te leggen wat het doel is van de verandering en schets hoe de weg daarnaartoe eruit zal zien, om zo draagvlak te creëren.
• Heb aandacht voor de individuele verschillen en zorgen: luister naar de angsten en zorgen van de medewerkers.
• Zorg voor steun: bedenk oplossingen voor elke zorg.
• Zorg voor vertrouwen: gaat er iets mis, vraag dan waar de uitdagingen liggen in plaats van met een vinger te wijzen.
• Maak duidelijke afspraken: wat doen we als het misgaat in een situatie?

En hoe doe je dit dan? 

• Start met een kick off-bijeenkomst met duidelijke informatie, kaders en context
• Plan vervolgbijeenkomsten; zowel centraal als via Microsoft Teams
• Maak een werkgroep met kartrekkers
• Zorg voor vaste aanspreekpunten
• Maak kleine stapjes en vier successen
• Benader zowel medewerkers als familie/naasten en andere betrokkenen individueel; dat kost tijd, maar de winst is onbetaalbaar
• Wees flexibel, maar houd het einddoel in zicht

Verder wordt gebruikgemaakt van: 

• Twee hulphonden die een wandelroute rond de zorglocatie weten en de bewoners altijd helpen weer thuis te komen.
• Binnenkort komt er een kompas op de markt dat altijd in de richting van de zorglocatie wijst. Dit helpt de bewoner zelf thuis te komen in plaats van iemand op te moeten halen aan de hand van GPS.

Hoe krijgen ze dat bij Aafje voor elkaar, ondanks de personeelstekorten? Laurie antwoordt: 'Allereerst zijn de werkomstandigheden voor de medewerkers optimaal; zij moeten zich fijn en prettig voelen. Een voordeel van het opendeurenbeleid is dat het rustiger wordt op de werkvloer. De praktijk is dat als er voldoende leuks in huis te doen is, er maar een heel klein percentage van de bewoners naar buiten wil.'