Anders kijken naar intens gedrag en onvrijwillige zorg

Het komt regelmatig voor dat medewerkers van zorgorganisaties dreigen vast te lopen in situaties rondom cliënten met 'probleemgedrag'. Soms lijkt er geen andere uitweg dan onvrijwillige zorg te verlenen. Toch kan het vaak anders als je met een frisse kijkt naar een complexe situatie.

Zoals ook in de situatie van Jessica. De expertise van Centrum voor Consultatie en Expertise (CCE) werd ingeroepen. Tijdens het CCE-traject raakten professionals van diverse disciplines betrokken bij Jessica. Dat had een positief effect op de multidisciplinaire samenwerking. Lees hoe ook haar ouders actief meewerkten en het leven van Jessica weer perspectief kreeg. 

Anders kijken

De eerste stap is anders naar een situatie kijken. Maar hoe doe je dat? Tijdens de workshop 'Anders kijken naar intens gedrag en onvrijwillige zorg' laten Guus Wulms (CCE-consulent) en Leo van Mil (CCE-coördinator) zien hoe CCE ondersteuning kan bieden bij complexe situaties.

Wat is probleemgedrag?

Om te beginnen wordt de term probleemgedrag belicht. Wat is probleemgedrag eigenlijk? Probleemgedrag is het gevolg van de wisselwerking tussen een persoon en de omgeving.

CCE helpt al door anders naar 'probleemgedrag' te kijken. Leo: 'Stel jezelf de volgende vragen: is probleemgedrag wel echt probleemgedrag? En voor wie is het dan een probleem? Voor de cliënt, voor de medewerkers of voor de familie? En is het wel de cliënt die het probleem veroorzaakt? Of komt het misschien door de indeling van het gebouw? Speelt personeelsgebrek misschien een rol of ervaart die ene medewerker het alleen als een ‘probleem?'

Vanuit de aanwezigen klinkt herkenning en wordt duidelijk dat er in de zorg een voorkeur is voor het gebruik van termen als intens gedrag, spanningsvol gedrag, onbegrepen gedrag of moeilijk verstaanbaar gedrag. 'En zie je? Als je het anders benoemt, kijk je ook al anders tegen de situatie aan', voegt Leo toe.

Blik van buiten

Een consulent van CCE brengt expertise mee, plus de 'blik van buiten' en kan helpen om situaties die uitzichtloos dreigen te worden, weer in beweging te krijgen. 'Het is belangrijk om hierbij in gedachten te houden dat de intentie van CCE is om samen de situatie in kaart te brengen en samen aan beeldvorming te werken, zodat er nieuw perspectief kan ontstaan. De rol van de buitenstaander moet ons door alle betrokkenen gegund worden. Dan kunnen we die puzzel samen aan', benadrukt Guus.

Tijd is je beste vriend

Guus gaat verder: 'Tijd om een complexe situatie eens in alle rust te bekijken en te analyseren, is van belang. Een consulent van CCE heeft die tijd. Ook kan een consulent met andere ogen kijken en ruimte creëren om weer breder te kijken. Misschien lijkt een bepaalde factor helemaal niets met de situatie te maken te hebben, maar blijkt deze toch wel degelijk een rol te spelen. Die frisse blik. Zo kan een CCE-consulent echt met verhelderende ideeën komen.'

Drempel

Leo erkent dat het soms best lastig kan zijn om voor een complexe situatie, waarbij eigenlijk alles al is geprobeerd, hulp van buitenaf in te roepen. 'CCE wordt juist bij deze casuïstiek ingeschakeld en werkt zonder vooroordeel. We proberen de situatie interdisciplinair te bekijken:

• de vraagstelling staat centraal;
• de regie blijft bij de behandelaar;
• we kijken naar de context;
• we zoeken samen naar een perspectief vanuit een gezamenlijk gedragen beeldvorming.

Aanpak bij onvrijwillige zorg

• Kijk breed naar de persoon en de context.
• Kijk meervoudig naar de feiten, belevingen, meningen en belangen: betrek het team, de familie.
• Kijk specifiek naar de unieke persoon in de unieke situatie: probeer te bieden wat nodig is. Vaak is dit een oplossing op maat zoeken.
• Werk samen in een doordacht proces: CCE brengt een frisse blik en expertise, maar de puzzel gaan we samen leggen.

Vragen die kunnen helpen bij dit proces zijn:

• Waar kijken we precies naar?
• Van wie is het probleem?
• Waarom gaat het zoals het gaat?
• Waar hebben wij het altijd over?
• Waar gaat het juist niet over?
• Welke uitkomstmaten gebruiken wij?
• Hoe kunnen we de beeldvorming met de praktijk verbinden?
• Welk vervolg is er nodig?

'Blijf altijd zoeken naar nieuw perspectief en stel je open voor de frisse blik van de buitenstaander', aldus de oproep van Guus aan iedereen die dreigt vast te lopen in een uitzichtloze situatie.