Gepubliceerd op: 01-11-2025
Goede zorgtechnologie sluit aan bij wat gebruikers écht nodig hebben. Of dat nu de cliënt is of de zorgverlener. Toch blijkt dat niet vanzelfsprekend. Ontwikkelaars en zorgverleners spreken vaak een andere taal, terwijl juist hun samenwerking het verschil maakt tussen een goed idee en een waardevol product in de praktijk. Wat is co-design en waarom is het zo’n krachtig middel om samen te werken aan zorgtechnologie die werkt? Hoe kun je elkaar als zorgverlener en ontwikkelaar beter vinden in het proces van ontwikkelen en doorontwikkelen?
Waarom meedenken over zorgtechnologie belangrijk is
Vaak zie je als eindgebruiker een zorgtechnologie als een product dat af is. Het is zoals het is. Dat zijn we thuis ook zo gewend: denk aan het koffiezetapparaat. Als dat onhandig is in gebruik, bel je niet de leverancier om aan te geven wat beter moet. Je ergert je iedere keer weer als je hem gebruikt of besluit misschien wel om het apparaat te vervangen. Op deze manier blijft jouw ervaring bij jou als gebruiker liggen en krijgt de leverancier van het product geen feedback over de ervaring die jij hebt.
Zonder feedback geen kans het product aan te passen voor een betere gebruikservaring. In de zorg geldt hetzelfde. Als jij als gebruiker niet aangeeft wat je niet prettig vindt werken, kan de ontwikkelaar het ook niet verbeteren. Dus blijf kritisch en geef juist die feedback.
Wat is co-design?
Bij co-design wil je structureel samenwerken om tot een goed product te komen. We zien co-design als een manier om naar een probleem, uitdaging of zorgproces te kijken. Je onderzoekt eerst goed de context, het probleem en de mensen die erbij betrokken zijn.
Bij het ontwerpen van zorgtechnologie betekent dit dat je niet alleen de situatie onderzoekt waarin de technologie gebruikt gaat worden, maar ook ideeën bedenkt, eenvoudige versies (prototypes) maakt en deze steeds test en verbetert.
Creatieve methoden die helpen: denk aan het gebruik van scenario's, spelen van een rollenspel, een ervaringenbord waar zorgprofessionals langs lopen, gebruik van kaarten, het toetsen van prototypes, of het zorgnetwerk in kaart brengen samen met de zorgmedewerkers.
Co-design in de praktijk
Gelukkig zien we steeds vaker goede voorbeelden in de praktijk waarin co-design wordt toegepast. Bijvoorbeeld: ontwerpers die zorgprofessionals lieten aangeven welke functies zij het belangrijkst vonden. Ze gaven sterren aan verschillende mogelijkheden en konden met een fictief budget ‘geld inzetten’ op hun favorieten. Zo werd duidelijk welke functies prioriteit hadden en konden er beter keuzes worden gemaakt.
Wat deze manier van werken oplevert voor beide partijen
Als co-design wordt toegepast bij de ontwikkeling van een product, dan sluit het product uiteindelijk beter aan bij de behoefte van cliënten. Soms ontdekken zorgprofessionals onverwachte resultaten. Zoals bij een innovatie die bedacht was om meer rust te geven. Bij sommige cliënten bleek die er ook voor te zorgen dat ze minder medicijnen nodig hadden.
‘Voor ontwikkelaars levert de samenwerking waardevolle inzichten op’, zegt Vilans-onderzoeker Wouter Stevens. ‘Ze ontdekken eerder waar ze op moeten letten bij het ontwerpen en wat wel en niet werkt. Zo kwam een ontwikkelaar er vroeg achter dat het instellen van een product te ingewikkeld was. Door dit tijdig aan te passen, bespaarde hij veel tijd en geld. Dit zorgde ervoor dat ze het product konden aanpassen naar een versie die eenvoudiger te gebruiken was.
Juiste feedback ophalen soms lastig
In de verkenning die Vilans uitvoerde kwam ook naar voren dat het zeker niet zo makkelijk is als het op papier uitziet. Een van de ontwikkelaars gaf aan dat ze soms te maken krijgen met tegenstrijdige feedback. Waar de ene gebruiker liever heeft dat de knop groter wordt, vindt de ander het al snel té groot. Je zult dan toch een keuze moeten maken.
Een andere uitdaging bij ontwerpen in de zorg is dat het soms lastig is te begrijpen wat de eindgebruiker bedoelt. Een ontwikkelaar gaf aan hierbij veel te hebben gehad aan de hulp van een zorgmedewerker: ‘Tijdens observaties dacht ik dat een cliënt verdrietig was, omdat hij huilde. De zorgmedewerker zei: "Nee, dat doet hij als hij blij is”. Dit laat zien hoe belangrijk het is om samen te werken met mensen die de cliënten goed kennen.‘
Wat helpt gebruikers om goede feedback te geven?
- Dat duidelijk is waar de leverancier feedback op wil ontvangen.
- Dat de gebruiker weet in welke fase van ontwikkeling het product zit.
Gebruikers blijken vaak minder geneigd feedback te geven als het product af lijkt. Ze denken dan: het is al af, dus ze zullen er vast niet zo veel meer aan veranderen. Het is dus belangrijk dat ontwikkelaars en leveranciers zorgverleners en cliënten blijven uitdagen om mee te denken.
Tips voor ontwikkelaars
Samen ontwerpen vraagt om een goede balans: zorg ervoor dat eindgebruikers niet te veel tijd kwijt zijn. Beperk het aantal sessies. Bereid ze goed voor. Bij de ontwikkeling moet je naast de eindgebruiker ook andere (secundaire) gebruikers betrekken. Denk hierbij aan de beslissers en financiers, zij kijken met een andere bril. Zoals: past het ook goed in de organisatie?
Conclusie
Co-design vraagt tijd, maar levert veel op: meer draagvlak, betere technologie en duurzame innovatie. Ontwikkelaars leren wat er écht nodig is en zorgorganisaties krijgen oplossingen die goed aansluiten bij het zorgvraagstuk en het werk makkelijker en prettiger maken.
Deel deze pagina via:
